Wetenschappelijke Naamgeving Planten
Een gids voor cactusliefhebbers.
Als verzamelaar van cactussen en vetplanten, zoals mijn echtgenote, kom je onvermijdelijk in aanraking met Latijnse namen die soms lang en ingewikkeld lijken. Namen zoals Echinocactus grusonii of Mammillaria prolifera var. texana kunnen in het begin ontmoedigend overkomen. Toch is er een logische structuur achter deze naamgeving die, eenmaal begrepen, je hobby nog interessanter maakt.
Waarom Wetenschappelijke Namen?
De wetenschappelijke naamgeving, ook wel botanische nomenclatuur genoemd, zorgt ervoor dat elke plant wereldwijd dezelfde naam heeft. Terwijl Echinocactus grusonii in Nederland bekend staat als “schoonmoederstoel” en in Duitsland als “Goldkugelkaktus”, gebruiken botanici en verzamelaars wereldwijd dezelfde Latijnse naam. Dit voorkomt verwarring en zorgt voor duidelijke communicatie.
De Basis: Het Binominale Systeem
De wetenschappelijke naamgeving is gebaseerd op het binominale systeem, ontwikkeld door Carl Linnaeus in de 18e eeuw. Elke plantensoort krijgt een naam bestaande uit twee delen:
1. Het Geslacht (Genus)
Dit is het eerste deel van de naam en wordt altijd met een hoofdletter geschreven. Bij cactussen kennen we bekende geslachten zoals Mammillaria, Opuntia, Echinopsis en Gymnocalycium. Het geslacht groepeert verwante soorten samen.
2. De Soort (Species)
Dit is het tweede deel van de naam en wordt altijd met een kleine letter geschreven. Voorbeelden zijn grusonii, microdasys, pachanoi en mihanovichii. De soortnaam beschrijft vaak een eigenschap van de plant of eert een persoon.
Voorbeeld
Mammillaria bombycina - Mammillaria = geslacht (naar de tepelvormige wratten) - bombycina = soort (betekent “zijdeachtig”, verwijzend naar de witte doornen)
Schrijfwijze en Opmaak
De wetenschappelijke naam wordt altijd cursief geschreven of onderstreept. In handgeschreven tekst gebruik je onderstreping. Enkele belangrijke regels:
- Eerste vermelding: Schrijf de volledige naam uit: Astrophytum asterias
- Herhaalde vermelding: Verkort het geslacht tot de eerste letter: A. asterias
- Alleen geslacht: Als je over het hele geslacht spreekt: Astrophytum soorten
- Meervoud: Het geslacht blijft onveranderd: verschillende Mammillaria soorten
Uitbreidingen van de Basisnaam
Variëteiten (var.)
Natuurlijke variaties binnen een soort krijgen een extra naam: Mammillaria prolifera var. texana
Deze variëteit van Mammillaria prolifera komt specifiek uit Texas en heeft licht afwijkende kenmerken.
Subspecies (subsp.)
Voor geografisch gescheiden populaties met duidelijke verschillen: Copiapoa cinerea subsp. haseltoniana
Forma (f.)
Voor kleine morfologische variaties: Gymnocalycium mihanovichii f. rubra
Deze vorm heeft een rode kleur in plaats van de normale groene.
Cultivars
Voor gekweekte varianten gebruikt men enkele aanhalingstekens: Echinopsis ‘Flying Saucer’
Hybrides
Kruisingen tussen soorten worden aangeduid met een × (vermenigvuldigingsteken): Epiphyllum × hookeri (kruising tussen twee Epiphyllum soorten)
Auteursnamen
Achter wetenschappelijke namen staat vaak de naam van de botanicus die de plant als eerste beschreven heeft:
Echinocactus grusonii Hildm. - Hildm. staat voor Hildmann, die deze soort in 1891 beschreef
Bij naamsveranderingen zie je soms: Parodia leninghausii (K.Schum.) N.P.Taylor - K.Schum. beschreef de plant oorspronkelijk in een ander geslacht - N.P.Taylor plaatste hem later in het geslacht Parodia
Praktische Tips voor Verzamelaars
- Etiketteer consequent: Gebruik altijd de wetenschappelijke naam op je plantenlabels
- Houd nomenclatuur bij: Namen kunnen veranderen door nieuwe inzichten
- Gebruik betrouwbare bronnen: Controleer namen in actuele botanische databases
- Leer de betekenis: Veel namen beschrijven eigenschappen en maken de plant interessanter
Veelvoorkomende Cactus Geslachten
- Mammillaria - naar de tepelvormige wratten
- Echinocactus - egel-cactus (naar de doornen)
- Gymnocalycium - naakte kelk (kale bloembuis)
- Opuntia - vijgcactus familie
- Astrophytum - sterplant (naar de vorm)
Conclusie
De wetenschappelijke naamgeving lijkt in eerste instantie complex, maar volgt logische regels. Voor elke cactusverzamelaar is kennis van deze nomenclatuur onmisbaar. Het opent deuren naar internationale literatuur, zorgt voor duidelijke communicatie met andere liefhebbers en geeft dieper inzicht in de verwantschappen tussen planten.
De volgende keer dat je Astrophytum myriostigma var. quadricostatum op een etiket ziet, weet je dat het gaat om een stervormige cactus (Astrophytum) met vele stippen (myriostigma) in de varieteit met vier ribben (quadricostatum). De Latijnse naam vertelt eigenlijk het hele verhaal van de plant!